Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nasıl Anlaşılır?

Psikoloji literatüründe sosyopati, psikopati gibi isimlerle de bilinen antisosyal kişilik bozukluğu, kişilik bozukluklarının bir türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Her kişilik birbiri ile aynı olmazken, bazı kişilikler kendisine, çevresine ya da her ikisine zarar verebilmektedir. Antisosyal kişilik bozukluğu da insanlarda bu gibi kişiliklere neden olan bir psikolojik problemdir. Bu türden bir ruhsal bozukluk ile karşı karşıya olan hastalar, çevresine zarar verme ve manipülasyon gibi davranışlar sergileyebilmektedir.

Antisosyal kişilik bozukluğu, kişinin içerisinde bulunduğu sosyo-kültürel topluluğun hem etik hem de davranışsal kurallarına uyum sağlamasının önüne geçen kronik bir hastalıktır. Antisosyal kişiliğe sahip olan bireyler saldırgan, dürtüsel ve manipülatif davranışlar sergileyebilmektedir. Çocukluk ve ergenlik döneminde isyankâr ya da saldırgan davranışlarla kendisini gösteren bu ruhsal sorun için 18 yaşından sonra tanı koyulabilmektedir.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nedenleri

Bir tür zihinsel sorun ya da bozukluk olarak da değerlendirilebilen bozukluk, tipik olarak bireyin çocukluk döneminden itibaren başlamaktadır. Her ne kadar nedenleri hakkında kesin bir kanıya varılamasa da genellikle genetik ve çevresel faktörlerin antisosyal kişilik bozukluğuna etken olduğu düşünülmektedir. Üstelik kadınlara kıyasla erkeklerde daha sık görülebilmektedir.

Toplumsal normlara uyumsuz davranışlarla karakterize olan antisosyal kişilikte, öfke, kıskançlık ve saldırganlık gibi davranışlar gözlemlenebilmektedir. Antisosyal kişiliğe sahip olan bireyler kendilerine ya da çevresindekilere verdikleri zarar için herhangi bir pişmanlık duymazlar. Antisosyal kişilik bozukluğu nedenleri hakkında yapılan araştırmalarda kesin bir sonuca varılamamış olsa da bazı faktörlerin bu durum üzerinde etkisi olduğu düşünülmektedir. Antisosyal kişiliğin risk faktörlerinden kısaca bahsetmemiz gerekirse;

• Genetik Yatkınlık: Bu alanda yapılan bazı araştırmalar, antisosyal kişiliğin gelişiminde genetik yatkınlığın etkili olduğunu göstermektedir. Fakat kesin bir delille hangi genin bu hastalığa yol açtığı ya da zemin hazırladığı hakkında yeterli çalışmalar bulunmamaktadır.
• Çevresel Faktörler: Çocukluk döneminde yaşanan istismar gibi bazı travmaların antisosyal kişiliğe neden olduğu düşünülmektedir.
• Hormonal Sorunlar: Antisosyal kişilik bozukluğu nedenlerinden bir diğeri de hormonal sorunlar olarak gösterilmektedir. Özellikle de mutluluk ve sağlıklı ruh haliyle ilişkili olan seratonin hormonu eksikliğinin bu ruhsal bozukluğa zemin hazırladığı düşünülmektedir.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu Belirtileri

Diğer pek çok kişilik bozukluğunda olduğu üzere belirtileri de kendine has özelliklere sahiptir. Antisosyal kişilik bozukluğu belirtileri çoğu zaman kişiye bağlı olarak değişiklik gösterirken, bu belirtileri şu şekilde örneklendirebiliriz:

• Toplumsal normlara uyum sağlama konusunda güçlük çekme: Antisosyal kişiliğe sahip olan bireyler genel geçer olarak kabul edilen toplum kurallarına uyum sağlama konusunda zorluk yaşayabilirler. Çoğunlukla yasalara ve toplumsal normlara ayak uydurma konusunda aykırı davranışlarda bulunurken, aynı zamanda çevresindeki insanların duygu ve düşüncelerine önem vermediklerinden haklarını çiğneme eğilimi de gösterebilirler.
• Başkasının duygularını önemsememe: Bu hastalığın belirtilerinden bir diğeri de başkalarının duygularını önemsememedir. Bu kişiler empati kurmakta zorlanırken, başka bir deyişle acı çeken birinin yanında umursamaz tavırlar sergileyebilirler.
• Sorumluluk hissinden yoksun olma: Antisosyal olan bireyler sağlıklı bireylerdeki gibi sorumluluk duygusuna sahip değildir. Çoğu zaman sorumluluk almaktan kaşınan bu kişiler, okul ya da iş hayatında tutarlı bir yol izleme konusunda güçlük çekebilirler. Üstelik hem çevrelerine hem de kendilerine karşı sorumsuz olurken, zarar verme eğilimi de gösterebilirler.
• Toplumsal hayattan uzak yaşama: Bu hastalığın en önemli belirtilerinden bir diğeri de toplumsal hayattan uzaklaşmadır. Çoğunlukla yakın ilişki kurmaktan kaçınan hastalar, daha çok yalnız kalmayı tercih ederler.
• Olumsuz duygulara kapılma: Antisosyal kişilik bozukluklarında bireyler genellikle çevresine karşı aşırı agresif ve tahammülsüz olurlar. Üstelik bu kişilerde depresyon, anksiyete, alkol ya da madde bağımlılığı gibi çeşitli ruh sağlığı sorunlarına da sıklıkla rastlanabilmektedir.

Antisosyal Kişilik Bozukluğu Nasıl Anlarsınız?

Antisosyal kişilik bozukluğu genellikle uzman psikolog ya da psikiyatristler tarafından teşhis edilmektedir. 18 yaşının altındaki çocuklarda bu hastalığın tanısı koyulamazken, her ne kadar davranışlar antisosyal bozukluğu gösterse de ancak davranış bozukluğu olarak ifade edilmektedir.

18 yaşından büyük olanlarda ise bu hastalığın tanı koyulabilmesi için 15 yaşından itibaren davranış bozuklukları, 15 yaş öncesinde en az 3 antisosyal davranışın görülmüş olması, yalnızca şizofrenik ya da manik dönemlerde yine bu davranışların gözlemlenmesi gerekmektedir.

Bu türden bir kişilik bozukluğunun tanı aşamasında uzman doktorlar tarafından hastanın öyküsü detaylıca dinlenmektedir. Sonrasında ise antisosyal kişilik bozukluğu testi gibi çeşitli tanı yöntemleri kullanılmakta, hastada görülen semptomlar uzmanlar tarafından değerlendirilmektedir. Bazı davranış şekiller uzmanlara bu hastalıkla alakalı fikir verebilirken, bu davranışlar şunlardır:

• Plansız yaşamak,
• Ruh halinin değişkenlik göstermesi
• Yaptıklarından pişman olmamak
• Öfke ve kıskançlık gibi duyguları sık sık yaşaması
• Sık sık yalan söylemek, çevresindeki insanları kandırma eğilimi göstermek
• Yazılı ya saz ölü toplumsal kuralları çiğnemek
• Çevresindeki insanların ya da kendisinin güvenliğini önemsememek
• Çevrelerine ve kendilerine verdikleri zarardan pişmanlık duymamak

Bu gibi belirtiler ve detaylı araştırmalar sonucunda tanısı koyulan antisosyal kişilik için tedavi süreci oldukça önemlidir. Uzman psikolog ya da terapistler tarafından uygulanan psikoterapi yöntemleri sayesinde kısa sürede sonuç alabilmek mümkün olurken, ağır semptomlar gösteren hastalarda eş zamanlı olarak pskiyatristler tarafından ilaç tedavisi de yürütülebilmektedir.

Diğer yandan antisosyal kişilik için kesin bir tedavi olmadığını ancak uygulanan yöntemlerle semptomların kontrol altına alınabildiğini söylemekte fayda var. Tedavi aşamasında multidisipliner bir yaklaşım sergilemek son derece önemlidir. Başka bir ifadeyle aile terapisi, psikoterapi gibi yöntemlerinin eş zamanlı olarak uygulanması, kişilik bozukluğu tanısına sahip olan hastanın tedavisinin etki oranını artırmaktadır.

---

Bir önceki yazımız olan Paranoid Kişilik Bozukluğu Şizofreniye Dönüşür mü? başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.